BÀI 25. UNG THƯ THANH QUẢN

MỤC TIÊU
1.    Trình bày được các yếu tố nguy cÆ¡ của ung thÆ° thanh quản.
2.    Chẩn Ä‘oán định hÆ°á»›ng ung thÆ° thanh quản.
3.    Trình bày được về hÆ°á»›ng Ä‘iều trị và chăm sóc, theo dõi định kỳ.
4.    TÆ° vấn được các kiến thức liên quan đến ung thÆ° thanh quản cho cá»™ng đồng.
1.    Äáº I CƯƠNG
1.1. Nhắc lại giải phẫu, sinh lý
   Thanh quản được chia làm ba tầng
    Tầng thanh muá»™n: vùng 2 dây thanh
    Tầng thượng thanh môn: gồm buồng thanh thất morgagnie, băng thanh thất, sụn thanh thiệt.
    Tầng hạ thanh môn: vùng mặt dÆ°á»›i dây thanh tá»›i ngần sụn khí quản thứ nhất.
    Vùng bờ thành thanh quản gồm bờ sụn thanh thiệt, nẹp phá»…u thanh thiệt, sụn phá»…u.
    Thanh quản có các chức năng phát âm, thở và bảo vệ đường thở
1.2. Định nghĩa
    Ung thÆ° thanh quản là các khối u ác tính xuất phát từ ná»™i thanh quản (gồm 3 tầng) hoặc ở vùng bờ thành của thanh quản.
    Khi khối u lan rá»™ng vào hạ họng thì còn được gọi là ung thÆ° thanh quản hạ họng.
1.3. Dịch tễ học
    Ung thÆ° thanh quản thuá»™c vùng đường hô hấp - tiêu hóa trên (V.A.D.S)
    Gặp nhiều ở các nÆ°á»›c công nghiệp phát triển (Âu - Mỹ). Trung bình chiếm khoảng 10% so vá»›i ung thÆ° toàn thân.
    á»Ÿ Việt Nam ngày càng gặp nhiều thể ung thÆ° thanh quản Ä‘Æ¡n thuần hÆ¡n là ung thÆ° hạ họng. Hàng năm tại bệnh viện tai mÅ©i họng trung Æ°Æ¡ng (Hà Ná»™i) thường khám và Ä‘iều trị cho khoảng hÆ¡n 100 bệnh nhân ung thÆ° vùng thanh quản, đứng hàng thứ hai sau ung thÆ° vòm mÅ©i họng trong chuyên khoa tai mÅ©i họng.
    Giá»›i: Nam gặp nhiều hÆ¡n nữ khoảng 4 : 1
    Tuổi thường gặp từ 40 – 69.
2.    NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ NGUY CÆ 
    Thuốc lá
    Rượu - sá»± phối hợp giữa rượu - thuốc lá có nguy cÆ¡ cao hÆ¡n.
    Yếu tố nghề nghiệp: làm việc trong nhà máy hóa chất, mỏ có Nikel, Amiante, chrome…
    Ä bị tia xạ vùng trÆ°á»›c cổ.
    Nhiá»…m trùng vùng răng miệng, tai mÅ©i họng dai dẳng, thiếu dinh dưỡng, vitamine.
    Viêm thanh quản mn tính
    Tình trạng sừng hóa (kératore), bạch sản (leucoplasie), u nhú (papillome) của dây thanh được coi là tình trạng tiền ung thÆ°.
3.     GIẢI PHẪU  BỆNH LÝ
3.1. Vị trí:  Thường gặp ở dây thanh
3.2. Đại thể:  Thường gặp thể sùi, có thể là loét, bạch sản.
3.3. Vi thể:  Chủ yếu là Squamous cell Carcinoma (Ung thÆ° tế bào vẩy). Sarcoma (Ung thÆ° tổ chức liên kết) rất hiếm gặp.
4.    TRIỆU CHỨNG
Mô tả theo thể Ä‘iển hình là ung thÆ° dây thanh.
4.1. Rối loạn giọng nói: giọng khàn, cứng, dai dẳng kéo dài và tăng dần. Điều trị ná»™i khoa không đỡ, cứ tăng dần tá»›i mức Ä‘á»™ nói rất khàn, rè, nói mệt và kèm các dấu hiệu khác nữa.
4.2. Các dấu hiện xuất  hiện muá»™n
    Ho khan, rồi ho khạc đờm nhầy lẫn máu.
    Äau vùng cổ, trÆ°á»›c thanh quản, có thể Ä‘au lan lên tai.
    Khó chịu ở họng, cảm giác nhÆ° có dị vật.
    Khó thở thanh quản: khi khối u lan rá»™ng che lấp lòng thanh quản.
    Rối loạn về nuốt: có khi khối u lan ra ngoài thanh quản đến hạ họng gây ra nuốt vÆ°á»›ng nghẹn, Ä‘au, nuốt tắc.  
4.3. Hạch cổ: thường xuất hiện muá»™n, chủ yếu là nhóm cảnh gữa.
4.4. Thăm khám lâm sàng.
    Soi thanh quản gián tiếp bằng gÆ°Æ¡ng soi thanh quản.
    Soi thanh quản bằng ống mềm qua đường mÅ©i.
    Soi thanh quản gián tiếp phóng đại kèm video, chụp ảnh, ghi hình Ä‘á»™ng.
    Soi thanh quản trá»±c tiếp dÆ°á»›i kính hiển vi tìm u sùi, loét, thâm nhiá»…m, bạch sản sừng hoá trắng, u nhú...
    Nhìn, sờ vùng trÆ°á»›c thanh quản, sụn giáp ở giai Ä‘oạn lan rá»™ng ra trÆ°á»›c thấy cứng nhÆ° mai rùa, và mất lọc cọc thanh quản cá»™t sống.
    Khám toàn thân tìm tình trạng nhiá»…m Ä‘á»™c của ung thÆ° hay có kèm khối u thứ 2.
    Thăm khám thanh quản chú ý các tổn thÆ°Æ¡ng sùi, loét hay thâm nhiá»…m sừng hoá, bạch sản trắng của dây thanh và sá»± di Ä‘á»™ng của sụn phá»…u. Khi khối u lan rá»™ng ra hạ họng - được gọi là ung thÆ° thanh quản hạ họng.
5.    CHẨN ĐOÁN
5.1. Chẩn Ä‘oán dÆ°Æ¡ng tính.
5.1.1. Dá»±a vào lâm sàng.
5.1.2. Dá»±a vào chẩn Ä‘oán hình ảnh.
    Chụp film cổ nghiêng.
    Chụp tomo thanh quản.
    Chụp C.T. scan.
    Phát hiện Ä‘á»™ mờ, Ä‘á»™ lan rá»™ng, phá huá»· của u.
    Siêu âm vùng cổ để phát hiện hạch cổ to, dính, thâm nhiá»…m xung quanh.
5.1.3. Chẩn Ä‘oán quyết định bởi giải phẫu bệnh lý (GFBL).
    Phải sinh thiết tổ chức u để chẩn Ä‘oán GFBL.
    Làm hạch đồ xác định tế bào học.
5.2. Chẩn Ä‘oán giai Ä‘oạn.  Theo phân loại quốc tế TNM, cần chú ý:
    T1. Khi u ở má»™t dây thanh.
    T2. Khối u ở hai dây thanh
    T3. Khối u làm  cố định sụn phá»…u, dây thanh.
    T4. Khối u lan rá»™ng ra ngoài thanh quản.
5.3. Chẩn Ä‘oán phân biệt.
    Lao thanh quản: Thường xuất hiện sau lao phổi. Phải có xác định của chẩn Ä‘oán giải phẫu bệnh lý, và vi trùng (BK).
    U lành tính của thanh quản: nhÆ° papilloma, polyp, hạt xÆ¡…
    Viêm thanh quản mn tính.
6.     HƯỚNG ĐIỀU TRỊ VÀ TIÊN LƯỢNG.
6.1. Điều trị.
    Giai Ä‘oạn sá»›m: Cắt dây thanh.
    Giai Ä‘oạn muá»™n: Cắt thanh quản bán phần, hoặc cắt thanh quản toàn phần.
    Phẫu thuật nạo vét hạch cổ kèm theo.
    Tia xạ hậu phẫu.
    Äiều trị hoá chất phối hợp.
    Chú ý nâng cao thể trạng và tình trạng miá»…n dịch chung.
    Phục hồi giọng nói sau cắt bỏ thanh quản toàn phần có 3 phÆ°Æ¡ng pháp:
    Lắp van phát âm khí thá»±c quản.
    Tập nói giọng thá»±c quản,
    Dùng dụng cụ thanh quản Ä‘iện.
6.2. Tiên lượng.
    Phụ thuá»™c vào giai Ä‘oạn của bệnh.
    Phụ thuá»™c vào chọn lá»±a phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘iều trị Ä‘úng và triệt để.
    Là má»™t trong các bệnh lý ung thÆ° vùng tai mÅ©i họng có thể mổ cắt bỏ được triệt để và có thể phục hồi phát âm tốt.
    Tiên lượng sống sau 5 năm đạt trên 70%.
    Tiên lượng xấu khi xuất hiện ung thÆ° thứ 2.
7.    TIẾN TRIỂN
   Các hÆ°á»›ng lan rá»™ng của ung thÆ° dây thanh:
    Lên băng thanh thất qua buồng Morgagnie.
    Lên cao hÆ¡n: xâm lấn vào sụn nắp thanh thiệt, Ä‘áy lưỡi.
    Xuống hạ thanh môn, khí quản.
    Sang bên đối diện (thường gặp lan qua mép trÆ°á»›c)
    Ra ngoài: vào xoang lê, máng họng thanh quản – hạ họng.
    Ra sau: vào miệng thá»±c quản.
    Ra ngoài da...
   á»Ÿ giai Ä‘oạn muá»™n: bệnh nhân có thể bị suy kiệt, nhiá»…m Ä‘á»™c bởi ung thÆ°..
   Di căn xa: phổi, gan, thận, xÆ°Æ¡ng...
8.    CHÄ‚M SÓC, PHÒNG BỆNH, TƯ VẤN.
    Chăm sóc sau mổ: theo dõi vấn đề thở, ăn và thể trạng.
    TÆ° vấn ở cá»™ng đồng: cần Ä‘i khám phát hiện sá»›m khi có các dấu hiệu gợi ý: khàn tiếng kéo dài.
    Cần chú ý tâm lý người dân sợ ung thÆ° nên có khi lẩn tránh không Ä‘i khám sá»›m hoặc từ chối các phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘iêù trị.
    Thăm khám định kỳ theo qui định chung của ung thÆ°:
    Khám lại má»—i tháng 1 lần trong 3 tháng đầu sau mổ.
    Sau Ä‘ó 3 tháng khám lại 1 lần trong năm đầu tiên (không tính 3 tháng đầu).
    Tiếp theo 6 tháng khám 1 lần trong 2 năm .
    Cuối cùng là má»—i năm khám lại 1 lần cho đến khi đủ 5 năm sau Ä‘iều trị.

    Dịch tá»… học
    Khàn tiếng kéo dài, từ từ tăng dần
    Khó thở, rối loạn về nuốt, hạch cổ xuất hiện muá»™n
    Có thể phẫu thuật cắt bỏ triệt để nhất và huấn luyện giọng nói.    
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ.
1.    Kể ra các yếu tố dịch tá»… học của ung thÆ° thanh quản.
2.    Kể ra 5 yếu tố nguy cÆ¡ của ung thÆ° thanh quản.
3.    Kể ra 2 yếu tố nguy cÆ¡ được coi là tiền ung thÆ° thanh quản.
4.    Kể ra dấu hiệu xuất hiện sá»›m nhất và đặc Ä‘iểm của nó.
5.    Kể ra các triệu chứng Ä‘i kèm theo vá»›i dấu hiệu khàn tiếng.
6.    Kể ra các triệu chứng xuất hiện ở giai Ä‘oạn muá»™n.
7.    Kể ra các phÆ°Æ¡ng pháp thăm khám được được áp dụng để phát hiện khối u thanh quản.
8.    Äá»ƒ chẩn Ä‘oán dÆ°Æ¡ng tính ung thÆ° thanh quản cần phải làm gì?
9.    Các phÆ°Æ¡ng pháp có thể áp dụng để Ä‘iều trị ung thÆ° thanh quản.
10.    Nêu ra 2 ná»™i dung tÆ° vấn cÆ¡ bản ở cá»™ng đồng.

        
Hình 30.Ung thÆ° dây thanh phải
    Hình 31.Bệnh phẩm cắt thanh quản
toàn phần: ung thÆ° lan rá»™ng ba tầng
thanh quản ở hai bên    

Chỉnh sửa lần cuối: 13 năm trước (01:17 AM 07/03/2013)