BÀI 15. CÁC HỘI CHỨNG LỚN HỌNG VÀ THANH QUẢN

MỤC TIÊU

1.    Viết được giải phẫu, sinh lý ứng dụng riêng biệt của họng và thanh quản.
2.    Mô tả đủ, Ä‘úng các triệu chứng thường gặp về họng và thanh quản.
3.    Trình bày sá»± phân bố và tầm quan trọng của các triệu chứng hay gặp.
4.    Kể ra được má»™t số bệnh hay gặp có các triệu chứng nêu trên.
5.    Trình bầy được hÆ°á»›ng xá»­ trí ban đầu má»™t số bệnh thường gặp ở họng, thanh quản.

1.    SÆ  LƯỢC VỀ GIẢI PHẪU HỌNG - THANH QUẢN

1.1    Giải phẫu họng
Họng được chia ra làm 3 phần: Họng mÅ©i, họng miệng và hạ họng.
1.1.1.    Họng mÅ©i: từ nóc vòm đến ngang tầm vá»›i lưỡi gà. Phần này bao gồm:
    Phần trên và sau có amiÄ‘an Luschka mà sau này nếu bị bệnh thành V.A (Végétations Adenoides) liên tiếp là mảnh nền xÆ°Æ¡ng chẩm và đốt sống cổ.
    Hai bên có 2 lá»— của loa vòi, xung quanh nó là tổ chức tân gọi là amiÄ‘an vòi; qua Ä‘ó liên quan tá»›i tai giữa.
    Phía trÆ°á»›c là hai cá»­a của lá»— mÅ©i sau.

1.1.2.    Họng miệng:
Là phần liên tiếp vá»›i họng mÅ©i cho tá»›i mặt phẳng ngang qua Ä‘áy lưỡi.
    Phía trÆ°á»›c liên quan đến Ä‘áy lưỡi và khoang miệng Ä‘áy lưỡi có tổ chức âmiÄ‘an.
    Hai bên có hai khối tổ chức tân là amiÄ‘an khẩu cái, là tổ chức tân to nhất trong vòng bạch huyết Waldeyer.
    Phía sau là thành sau họng qua khoảng này liên quan tá»›i cá»™t sống cổ. Trong khoảng này có nhiều hạch bạch huyết tụ tập thành những Ä‘ám hạch Gillette, khi bị viêm hóa mủ trở thành áp xe thành sau họng, nhất là trẻ từ 1 - 3 tuổi.
1.1.3.    Hạ họng:
Tiếp phần họng miệng đến miệng thực quản.
    Phía trÆ°á»›c liên quan hố lưỡi, thanh nhiệt, Ä‘áy lưỡi, sụn thanh thiệt, má»™t phần cấu trúc thanh quản.
    Phía sau liên tiếp vá»›i khoang sau họng.
    Hai bên là xoang lê chạy vào miệng thá»±c quản.
1.1.4.     Thần kinh chi phối
    Cảm giác: Thần kinh V, má»™t phần thần kinh IX, X
    Vận Ä‘á»™ng : nhánh vận Ä‘á»™ng TK IX, X.
1.2    Giải phẫu thanh quản
Gồm hai phần:
    Phần sụn: sụn giáp, sụn nhẫn, sụn phá»…u, sụn thanh thiệt.
    Các sụn liên kết vá»›i nhau bởi các dây chằng, cân, cÆ¡.
Phía trong thanh quản được lót bởi lá»›p niêm mạc, dÆ°á»›i niêm mạc là tổ chức liên kết lỏng lẻo, Ä‘àn hồi, rất dá»… bị phù nề khi viêm.
2.    NHá»®NG CHỨC NÄ‚NG CHỦ YẾU CỦA HỌNG - THANH QUẢN
2.1     Chức năng nuốt:
CÆ¡ chế của nuốt rất phức tạp do nhiều bá»™ phận tham gia vào nhÆ° các cÆ¡ xiết họng, màn hầu và lưỡi gà, Ä‘áy lưỡi, băng thanh thất khép lại, 2 dây thanh Ä‘óng lại. Sá»± Ä‘iều hòa hoạt Ä‘á»™ng của nuốt nhịp nhàng nhờ có sá»± phối hợp của thần kinh IX, X, XI, XII có sá»± Ä‘iều hòa của tiểu no.
2.2     Chức năng thở
Không khí qua mÅ©i, thanh quản ở thanh môn là chá»— hẹp nhất của thanh quản. Những bệnh lý làm tổn thÆ°Æ¡ng vùng này gây hẹp đường thở, dẫn tá»›i khó thở.
2.3     Chức năng phát âm
Đây là cÆ¡ sở cho việc hình thành tiếng nói. Có nhiều bá»™ phận tham gia vào quá trình phát âm nhÆ° nÆ¡i chứa hÆ¡i là phổi, luồng không khí phát ra làm rung 2 dây thanh, khoang cá»™ng hưởng họng, miệng, mÅ©i - xoang, bá»™ phận phân tiết phát âm gồm lưỡi, môi, răng… thì má»›i hình thành được tiếng nói nhÆ° bình thường.
2.4     Chức năng nghe
Vòi nhÄ© tham gia vào cÆ¡ chế nghe, Ä‘óng vai trò Ä‘iều hòa không khí giữa tai ngoài và tai giữa, làm cho màng nhÄ© luôn ở tÆ° thế dá»… rung nhất, nên sá»± chuyển tải rung Ä‘á»™ng của âm thanh từ tai ngoài - màng nhÄ© - cá»­a sổ được dá»… dàng.
Má»—i khi nuốt nÆ°á»›c bọt, loa vòi lại mở ra, không khí lại lên tai.
2.5     Chức năng bảo vệ
    Vòng bạch huyết Waldeyer tham gia vào cÆ¡ chế miá»…n dịch tạo kháng thể bảo vệ cÆ¡ thể.
    Nhờ có ho mà các chất xuất tiết ở phế quản và phổi được tống ra ngoài .
    Nhờ thanh quản co thắt cùng các bá»™ phận làm ho mạnh nhằm tống dị vật ra bên ngoài…
3.    CÁC RỐI LOẠN CHỨC NÄ‚NG CỦA HỌNG VÀ THANH QUẢN
3.1    Các rối loạn về nuốt
3.1.1.    Nuốt Ä‘au
    Vị trí Ä‘au má»™t phần nào gợi ý cho những tổn thÆ°Æ¡ng
    Äau 2 bên góc hàm gợi ý cho viêm amiÄ‘an cấp, áp xe quanh amiÄ‘an.
    Äau sâu phía sau: áp xe thành sau họng.
    Äau ở má»™t vị trí nhất định: dị vật họng.
    Äau ở ngá»±c lan ra hai vai: tổn thÆ°Æ¡ng ở thá»±c quản do dị vật, bỏng thá»±c quản do bệnh trào ngược.
    Äau từ từ tăng dần kèm theo nuốt nghẹn có thể do khối u, viêm loét.
    Vị trí Ä‘au cÅ©ng có khi không tÆ°Æ¡ng xứng vá»›i tổn thÆ°Æ¡ng khi tổn thÆ°Æ¡ng ở vùng mà cùng chung thần kinh chi phối nhÆ° tổn thÆ°Æ¡ng ở hạ họng Ä‘au nhói lên tai.
3.1.2.    Nuốt sặc
    Sặc lên mÅ©i có thể do liệt màn hầu, hoặc hở hàm ếch.
    Sặc vào thanh quản do tổn thÆ°Æ¡ng thanh quản; liệt thanh quản,  giảm cảm giác do tổn thÆ°Æ¡ng thần kinh thanh quản trên, hay liệt hồi quy.
3.1.3.     Nuốt vÆ°á»›ng
    Cấp tính: do dị vật, do chấn thÆ°Æ¡ng
    Từ từ do sẹo hẹp đường ăn
    VÆ°á»›ng từng lúc: do co thắt thá»±c quản.
3.1.4.     Nuốt nghẹn
    Nguyên nhân thá»±c thể nhÆ° khối u, chấn thÆ°Æ¡ng, liệt thần kinh IX, X.
    Có thể Ä‘ây là cảm giác chủ quan, vẫn ăn uống bình thường nhÆ°ng nuốt nÆ°á»›c bọt nghẹn hay gặp trong tuổi già, do nhược giáp. Mặc dù vậy chúng ta phải khám kỹ trÆ°á»›c khi nghÄ© đến Ä‘ây là dấu hiệu cÆ¡ năng.
3.2    Những rối loạn về thở
3.2.1.    Do họng.
Do viêm nhiá»…m ở họng nhÆ° áp xe thành sau họng, áp xe quanh amiÄ‘an nhất là thể trụ sau.
    AmiÄ‘an quá phát khó thở khi nằm
    Các khối u họng miệng hay hạ họng
    Dị tật bẩm sinh trong há»™i chứng Pière Robin.
3.2.2.     Do thanh quản
    á»ž tai mÅ©i họng khó thở thanh quản là quan trọng nhất. Phải phân loại Ä‘úng và xá»­ trí kịp thời.
Đó là loại khó thở chậm, khó thở thì thở vào, có tiếng rít, có hiện tượng co kéo các cÆ¡ hô hấp và có các Ä‘á»™ng tác phụ nhÆ° há miệng, nhăn mặt, ngá»­a đầu ra sau cố để mà thở. Tuy vậy tùy từng mức Ä‘á»™ mà các biểu hiện có khác nhau.
    Do viêm thanh quản cấp phù nền hạ thanh môn.
    Khó thở do dị vật, do chấn thÆ°Æ¡ng thanh quản.
3.3    Những rối loạn về phát âm
3.3.1.    Do mÅ©i
Tắc mũi:
    Nói giọng mÅ©i kín nhÆ° ta bịt mÅ©i rồi nói, do V.A.
    Nói giọng mÅ©i hở, khi phát âm chữ “Kê” nói thành “Hê”do liệt màn hầu, hở hàm ếch.
3.3.2.    Do họng miệng hoặc hạ họng
Khối u làm cho nói giọng ngậm hạt thị…
3.3.3.    Do thanh quản
    Khàn tiếng do viêm thanh quản, mất tiếng
    Do liệt thanh quản 1 bên, nói giọng Ä‘ôi
    Tiếng phều phào do lao thanh quản.
    Tiếng khàn, cứng nhÆ° gõ gá»— do ung thÆ° thanh quản.
    Khàn tiếng, kéo dài do papilloma, u máu, polip, hạt sÆ¡ dây thanh, bạch sản thanh quản.
    Họng mÅ©i, họng miệng, hạ họng
    Thở, nuốt, phát âm, bảo vệ.
    Các rối loạn về nuốt
    Các rối loạn về phát âm.
    Khó thở thanh quản.    

Hình 11:  SÆ¡ đồ các nhóm hạch chính ở cổ và đầu

Hình 12:  Cách khám hạch cổ
A. Khám hạch cảnh trong
B. Khám hạch dÆ°á»›i cằm
C. Khám hạch trên Ä‘òn

CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ

1. Kể những mốc giải phẫu chính của họng.
2. Nêu liên quan của họng đến các thành phần kế cận khác.
3. Nêu các chức năng chính của họng.
4. Nêu những chức năng chính của thanh quản.
5. Trình bày các triệu chứng thường gặp ở họng
6. Trình bày những triệu chứng chính ở thanh quản.
7. Kể một số bệnh thường gặp ở họng.
8. Kể một số bệnh thường gặp ở thanh quản.
9. Trình bày đại cÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng xá»­ trí má»™t số bệnh ở họng.
10. Trình bày hÆ°á»›ng xá»­ trí má»™t số bệnh ở thanh quản.

Chỉnh sửa lần cuối: 13 năm trước (01:17 AM 07/03/2013)