BÀI 13. CHẢY MÁU MŨI

MỤC TIÊU:
1. Nêu lên được những đặc Ä‘iểm chính về dịch tá»… học của chảy máu mÅ©i
2. Mô tả đầy đủ 3 mức Ä‘á»™ của chảy máu mÅ©i
3. Trình bày Ä‘úng các bÆ°á»›c cầm máu mÅ©i
4. Nêu lên được các nguyên nhân chính gây chảy máu mÅ©i

1.    Äáº I CƯƠNG
    Khoảng 60% trên tổng số người trưởng thành có ít nhất là má»™t lần chảy máu mÅ©i, nhÆ°ng chỉ khoảng 6% là đến bác sỹ. Hay chảy nhất là mùa khô, do Ä‘á»™ ẩm không khí giảm, có ảnh hưởng đến sinh lý niêm mạc mÅ©i.
    Chảy máu mÅ©i hay gặp ở trẻ em và thanh niên. Khoảng má»™t nửả số  bệnh nhân cấp cứu trên 60 tuổi. Nam giá»›i bị nhiều gấp Ä‘ôi phụ nữ .

    Hình 3: Hệ thống tÆ°á»›i máu cho mÅ©i
    Mạch máu chủ yếu cho hốc mÅ©i là Ä‘á»™ng mạch bÆ°á»›m-khẩu cái, má»™t nhánh cuối của Ä‘á»™ng mạch hàm trong thuá»™c về hệ tuần hoàn của Ä‘á»™ng mạch cảnh ngoài.
    Äá»™ng mạch này Ä‘i qua rnh bÆ°á»›m khẩu cái chui qua lá»— bÆ°á»›m khẩu cái  vào hốc mÅ©i và chia thành Ä‘á»™ng mạch mÅ©i sau giữa Ä‘i đến vách ngăn mÅ©i sau bên Ä‘i đến mÅ©i bên.
    Các nhánh của  Ä‘á»™ng mạch cảnh trong tÆ°á»›i máu cho phần trên của hốc mÅ©i. Các Ä‘á»™ng mạch sàng trÆ°á»›c và sàng sau xuất phát từ Ä‘á»™ng mạch mắt và Ä‘i qua các rnh nhỏ xÆ°Æ¡ng sàng vào hốc mÅ©i.
    Các hệ tuần hoàn dầy đặc của vách ngăn có má»™t vùng nối  đặc biệt giữa các nhánh của Ä‘á»™ng mạch cảnh trong và cảnh ngoài , nằm ở 2 bên vách ngăn được gọi là Ä‘iểm mạch Kisselback (Ä‘iểm mạch này rất dá»… chảy máu).
2.    NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân chảy máu mÅ©i rất phức tạp. Trên nguyên tắc, vừa phải Ä‘iều trị cầm máu mÅ©i, vừa Ä‘i tìm nguyên nhân.
Có thể chia các nguyên nhân thành 3 nhóm nhÆ° sau :
2.1. Nguyên nhân tại chá»— :
    Do viêm nhiá»…m tại chá»— : viêm mÅ©i cấp, viêm xoang cấp, do viêm loét ở mÅ©i, do dị vật mÅ©i.
    Do khối u :
    U lành tính: u máu, polip chảy máu, u xÆ¡ vòm mÅ©i họng,
    U ác tính: ung thÆ° mÅ©i, ung thÆ° sàng hàm , ung thÆ° vòm mÅ©i họng ( NPC)
    Do chấn thÆ°Æ¡ng :
    Thò tay ngoáy, cạy mÅ©i
    Bị ng , đấm vào mÅ©i
    Những chấn thÆ°Æ¡ng lá»›n do tai nạn
2.2 Nguyên nhân toàn thân :
2.2.1. Bệnh về máu và thành mạch
    Bệnh bạch cầu cấp, mạn tính.
    Bệnh giảm tiểu cầu
    Bệnh Æ°a chảy máu
    Suy tủy
    Rối loạn các yếu tố Ä‘ông máu
    Cao huyết áp, xÆ¡ vữa mạch máu.
2.2.2. Các bệnh toàn thân khác:
    Sốt xuất huyết
    Bệnh Denker
    Các bệnh suy gan, thận mn tính
2.3. Vô căn :
Theo tài liệu nghiên cứu tại Việt Nam, khoảng 70% số bệnh nhân chảy máu mÅ©i là vô căn (Không tìm thấy nguyên nhân).
3.    PHÂN LOẠI CHẢY MÁU MŨI :
3.2.1. Dá»±a vào mức Ä‘á»™ chảy máu:
    Chảy máu mÅ©i nhẹ: lượng chảy thường ít, chảy nhỏ giọt và có xu hÆ°á»›ng tá»± cầm. Thường là chảy máu ở Ä‘iểm mạch.
    Chảy máu mÅ©i vừa: Thành dòng đỏ tÆ°Æ¡i , tràn ra mÅ©i trứơc hay xuống họng, có  xu hÆ°á»›ng kéo dài. Thể trạng toàn thân ít ảnh hưởng.
    Chảy máu mÅ©i nặng : Thường do vỡ các mạch lá»›n, múc Ä‘á»™ mất máu nhiều, chảy kéo dài , tái  diá»…n nhiều lần. Toàn trạng ảnh hưởng rõ : mạch nhanh , huyết áp hạ, v mồ hôi, mặt tái nhợt.
3.2.2. Dá»±a vào vị trí chảy máu:
    Chảy máu qua mÅ©i trÆ°á»›c: Bệnh nhân ngồi dậy, nhổ hết máu trong miệng, sau 1 đến 2 phút , máu vẫn chảy ra lá»— mÅ©i trÆ°á»›c . Khi Ä‘ó cần xác định chính xác hÆ¡n vị trí chảy máu:
    Chảy máu ở Ä‘iểm mạch Kisselback: dá»… thấy nhất, hay gặp
    Chảy ở cuốn dÆ°á»›i
    Chảy ở khe giữa
    Chảy máu mÅ©i sau: cÅ©ng để bệnh nhân ở tÆ° thế trên và quan sát thấy máu không chảy qua lá»— mÅ©i trÆ°á»›c mà bệnh nhân lại nhổ ra máu.
    Xét nghiệm:
    Công thức máu, máu chảy , máu Ä‘ông
    Äông máu toàn bá»™
    Công thức tiểu cầu
    Chức năng gan
    Huyết đồ - tủy đồ
4.    ÄIỀU TRỊ:
4.1.    Chảy máu nhẹ: thường ở Ä‘iểm mạch hay Ä‘á»™ng mạch nhỏ ( NhÆ° Ä‘á»™ng mạch mÅ©i-khẩu cái:
    Dùng  2 ngón tay bóp nhẹ cánh mÅ©i làm cho Ä‘iểm mạch Kisselback bị Ä‘è ép
    Dùng bấc thấm tẩm Thromboplastin, Adrenalin 1/1000 hoặc Antipyrin 20% đặt vào hốc mÅ©i
    Dùng Gelaspon nhét vào hốc mÅ©i
    Äá»‘t bằng hạt trai nitrat bạc hoặc đốt Ä‘iện Ä‘iểm mạch.
4.2.    Nếu chảy nhiều và vừa thì nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c :
    Dụng cụ : Kìm Lubert –Barbon 1 chiếc, Cặp khuá»·u 1 chiếc, Đè lưỡi 1 chiếc, ống soi mÅ©i : 1 chiếc

Hình  4 : Cách nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c

    Cách làm:
    Má»™t Ä‘oạn bấc dài 40 đến 50 cm , có thấm dầu kháng sinh
    Tiến hành : bệnh nhân nằm ngá»­a , thầy thuốc đứng bên phải bệnh nhân đầu Ä‘eo Ä‘èn Clar , đặt má»™t Ä‘oạn bấc thấm thuốc gây tê có pha Adrenalin1/1000  vào mÅ©i chảy máu, sau 3 phút thì lấy ra. Lấy bấc tẩm dầu kháng sinh nhét vào mÅ©i theo hình võng, Ä‘áy võng cách bờ tá»± do của lá»— mÅ©i 10-14 cm  , dùng kìm Lubert – Barbon nhét lần lượt vào mÅ©i theo cách làm võng  qua ống soi mÅ©i. Cứ lần lượt nhét từ sau ra trÆ°á»›c nhÆ° hình Ä‘àn sếp.
    Dùng Ä‘è lưỡi kiểm tra xem có máu chảy xuống thành họng hay không, nếu không thấy chảy xuống là tốt.
    Bấc để  24 đế 48 giờ sau phải rút.
    Ngày nay, người ta có thể đặt vào trong hốc mÅ©i má»™t miếng Merocell rồi bÆ¡m nÆ°á»›c vào để chất liệu này nở ra, làm cho niêm mạc được giữ nguyên và giảm Ä‘au cho bệnh nhân , hoặc nhét bằng Gelaspon.
    Tiêm thuốc Transamin và Vitamin K cho bệnh nhân. Tuỳ theo lượng mất máu mà đặt ra chỉ định truyền máu hay không.
4.3.    Chảy máu nặng :
    Nếu nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c mà không cầm , chúng ta phải nhét bấc mÅ©i sau:
    Dụng cụ :
    Bá»™ dụng cụ nhét bấc  mÅ©i trÆ°á»›c
    Sonde cao su cỡ 20:   1 cái
    Má»™t cuá»™n gạc hình trụ có chiều cao 2,5 cm đường kính 2 cm có buá»™c dây ở giữa, má»—i đầu dài 30 cm
    Má»™t cuá»™n gạc thứ 2 nhỏ, (bấc) 40 đến 50 cm.
    Tiến hành :
 Bệnh nhân nằm ngá»­a trên giường, thầy thuốc đứng bên phải bệnh nhân.
    Äáº·t sonde cao su qua hốc mÅ©i chảy máu, đồng thời bảo bệnh nhân há mồm, khi sonde lòi ra họng thi dùng kìm Kocher cặp sonde lôi ra phía mồm. Buá»™c đầu sợi  chỉ

Hình 5: Nhét bấc mÅ©i sau
ở cục gạc lá»›n vào đầu sonde cao su ở mồm . kéo ngược sonde cao su quay về hốc mÅ©i, cục gạc sẽ theo sợi dây vào miệng, vào vòm và ôm lấp cá»­a mÅ©i sau.
    Dùng ngón tay trỏ Ä‘Æ°a hÆ°á»›ng cục gạc qua eo họng đẩy lên vòm họng.
    ÄÆ°a sợi chỉ kéo căng cho người phụ giữ. Thầy thuốc tiếp tục nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c nhÆ° kỹ thuật Ä‘ nêu ở trên.
    Buá»™c chặt cục gạc nhỏ vào sợi chỉ Ä‘ang kéo căng ở cá»­a mÅ©i trÆ°á»›c .
    Dán sợi chỉ qua miệng vào má của bệnh nhân
    Äè họng kiểm tra , nếu còn chảy máu thì phải nhét lại.
    24 giờ sau phải  rút bấc mÅ©i sau.
    Tiêm Transamin cho bệnh nhân 6 giờ má»™t ống. Có thể phải truyền máu trÆ°á»›c khi cầm, nếu nhÆ° bị tụt huyết áp do mất máu nhiều.
    Hiện nay trên thế  giá»›i , người ta có thể dùng dụng cụ cầm máu bằng bóng nÆ°á»›c (Ballon) bằng chất  dẻo có 2 van khác nhau. Dụng cụ này được Ä‘Æ°a vào mÅ©i qua cá»­a mÅ©i trÆ°á»›c qua hốc mÅ©i đến cá»­a mÅ©i sau. Bóng nÆ°á»›c số 1 được bÆ¡m căng và kéo ra trÆ°á»›c chèn kín cá»­a mÅ©i sau. Sau Ä‘ó bóng nÆ°á»›c số 2 được bÆ¡m đầy chèn kín hốc mÅ©i trÆ°á»›c.
    Khi chúng ta Ä‘ nhét mét mÅ©i sau mà chÆ°a cầm được máu , chúng ta phải nghÄ© đến các lý do sau Ä‘ây :
    Vách ngăn vị vẹo nặng nên mét không chặt
    Äá»™ng mạch bÆ°á»›m-khẩu cái bị rách dài
    Có hiện tượng phình mạch
    Nếu không cầm chúng ta có thể thắt các Ä‘á»™ng mạch:
    Äá»™ng mạch cảnh ngoài
    Äá»™ng mạch hàm trong  
    Äá»™ng mạch sàng trÆ°á»›c.
    Ngày nay dùng Ä‘ông Ä‘iện dÆ°á»›i dá»± hÆ°á»›ng dẫn của ná»™i soi để cầm máu Ä‘ được áp dụng rá»™ng ri.
    Các Ä‘á»™ng mạch có thể gây tắc mạch qua  thông mạch chọn lọc Ä‘em lại kết quả tốt.
Các bạn có thể so sánh và làm việc vá»›i  các bảng kiểm sau Ä‘ây:
Bảng kiểm1 : Nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c
TT    Các bÆ°á»›c kỹ năng    ý nghÄ©a    Tiêu chuẩn phải đạt    
1    Chuẩn bị dụng cụ và thuốc men    Tạo sá»± khởi đầu hoàn hảo, làm thầy thuốc và bệnh nhân yên tâm    Nhanh gọn , đầy đủ ( tẩm sẵn dầu , bá»™t kháng sinh vào bấc mÅ©i )    
2    Soi mÅ©i trÆ°á»›c , tìm khe giữa , đặt võng của bấc phía sau trên hốc mÅ©i    Äáº·t võng của bấc Ä‘úng chá»— sẽ tránh tụt bấc    Bấc mÅ©i không lỏng , không tụt xuống họng    
3    Tiếp tục nhét bấc    Sẽ nhét bấc chặt, tránh khoảng trống    Bấc chặt, kín nhét theo hình Ä‘èn xếp từ trên -dÆ°á»›i, sau - trÆ°á»›c    
4    Kiểm tra họng , đặt má»™t cục gạc cuá»™n tròn ( nhÆ° Ä‘iếu thuốc )  trÆ°á»›c cá»­a mÅ©i, dán băng dính.    Bảo đảm không còn chảy máu    Không thấy máu chảy ra mÅ©i trÆ°á»›c và xuống họng    
5    Dặn dò, hÆ°á»›ng dẫn bệnh nhân    Làm bệnh nhân yên tâm    Tạo sá»± tin cậy    
Bảng kiểm 2 : Nhét bấc mÅ©i sau
TT    Các bÆ°á»›c kỹ năng    ý nghÄ©a    Tiêu chuẩn phải đạt    
    Chuẩn bị dụng cụ    Tạo sá»± khởi đầu hoàn hảo, làm thầy thuốc và bệnh nhân yên tâm    Äáº§y đủ nhanh gọn (nhÆ° bá»™ nhét bấc trÆ°á»›c, + 1 sonde nelaton, 1 cục gạc tròn to)    
    Äút sông nelaton qua mÅ©i (bên chảy máu) xuống họng, buá»™c má»™t sợi chỉ có nối má»™t cục gạc lá»›n, rút ngược lên, kéo căng sợi chỉ giữ cục gạc    
Chèn chặt cá»­a mÅ©i sau, tránh cho máu chảy xuống họng.    
Họng sạch , máu không chảy từ mÅ©i xuống    
    Tiếp tục nhét mét mÅ©i trÆ°á»›c theo hình Ä‘èn xếp, đầy ra mÅ© trÆ°á»›c    
Chặt, tránh khoảng trống    
Bấc mÅ©i trÆ°á»›c chặt kín    
     Kiểm tra họng, cố định dây giữ cục gạc    Bảo đảm không còn chảy máu    Không thấy máu chảy xuống mÅ©i trÆ°á»›c và xuống họng    
    Dặn dò hÆ°á»›ng dẫn bệnh nhân    Làm bệnh nhân yên tâm    Tạo sá»± tin cậy    

5.    PHÒNG BỆNH:
    Muốn xá»­ trí cầm máu Ä‘úng phải biết Ä‘ánh giá mức Ä‘á»™ chảy máu.
    Nhét bấc Ä‘úng kỹ thuật là biện pháp hữu hiệu có thể kiểm soát hầu hết mọi trường hợp chảy máu mÅ©i.
    Cần tuyên truyền giáo dục mọi người biết phÆ°Æ¡ng pháp sÆ¡ cứu Ä‘Æ¡n giản để cấp cứu các trường hợp chảy máu mÅ©i nhẹ ( và vừa ) có hiểu quả. Đó là ngồi nghiêng về phía trÆ°á»›c khoảng 30 Ä‘á»™, dùng ngón tay ép chặt cánh mÅ©i vào vách ngăn  Ä‘á»™ 10 phút. Cách này thường hiệu quả tốt vá»›i những chảy máu Ä‘iểm Kisselback.
    Nguyên nhân tại chá»— và toàn thân
    Chảy máu nhẹ
    Äiểm mạch Kisselback
    Chảy máu vừa
    Chảy máu nặng.
    Nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c.
    Nhét bấc mÅ©i sau.    

CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ.
1.    Kể ra 3 nhóm nguyên nhân gây chảy máu mÅ©i.
2.    Trình bầy triệu chứng của các loại chảy máumÅ©i nhẹ, vừa, nặng.
3.    Mô tả các bÆ°á»›c đặt mèche mÅ©i trÆ°á»›c.
4.    Mô tả các bÆ°á»›c đặt mèche mÅ©i sau.
5.    Nêu ra má»™t số biện pháp khác để cầm máu mÅ©i nếu nhÆ° nhét mèche nhiều lần vẫn không cầm được máu.

BÀI 13. CHẢY MÁU MŨI

MỤC TIÊU:
1. Nêu lên được những đặc Ä‘iểm chính về dịch tá»… học của chảy máu mÅ©i
2. Mô tả đầy đủ 3 mức Ä‘á»™ của chảy máu mÅ©i
3. Trình bày Ä‘úng các bÆ°á»›c cầm máu mÅ©i
4. Nêu lên được các nguyên nhân chính gây chảy máu mÅ©i

1.    Äáº I CƯƠNG
    Khoảng 60% trên tổng số người trưởng thành có ít nhất là má»™t lần chảy máu mÅ©i, nhÆ°ng chỉ khoảng 6% là đến bác sỹ. Hay chảy nhất là mùa khô, do Ä‘á»™ ẩm không khí giảm, có ảnh hưởng đến sinh lý niêm mạc mÅ©i.
    Chảy máu mÅ©i hay gặp ở trẻ em và thanh niên. Khoảng má»™t nửả số  bệnh nhân cấp cứu trên 60 tuổi. Nam giá»›i bị nhiều gấp Ä‘ôi phụ nữ .

    Hình 3: Hệ thống tÆ°á»›i máu cho mÅ©i
    Mạch máu chủ yếu cho hốc mÅ©i là Ä‘á»™ng mạch bÆ°á»›m-khẩu cái, má»™t nhánh cuối của Ä‘á»™ng mạch hàm trong thuá»™c về hệ tuần hoàn của Ä‘á»™ng mạch cảnh ngoài.
    Äá»™ng mạch này Ä‘i qua rnh bÆ°á»›m khẩu cái chui qua lá»— bÆ°á»›m khẩu cái  vào hốc mÅ©i và chia thành Ä‘á»™ng mạch mÅ©i sau giữa Ä‘i đến vách ngăn mÅ©i sau bên Ä‘i đến mÅ©i bên.
    Các nhánh của  Ä‘á»™ng mạch cảnh trong tÆ°á»›i máu cho phần trên của hốc mÅ©i. Các Ä‘á»™ng mạch sàng trÆ°á»›c và sàng sau xuất phát từ Ä‘á»™ng mạch mắt và Ä‘i qua các rnh nhỏ xÆ°Æ¡ng sàng vào hốc mÅ©i.
    Các hệ tuần hoàn dầy đặc của vách ngăn có má»™t vùng nối  đặc biệt giữa các nhánh của Ä‘á»™ng mạch cảnh trong và cảnh ngoài , nằm ở 2 bên vách ngăn được gọi là Ä‘iểm mạch Kisselback (Ä‘iểm mạch này rất dá»… chảy máu).
2.    NGUYÊN NHÂN
Nguyên nhân chảy máu mÅ©i rất phức tạp. Trên nguyên tắc, vừa phải Ä‘iều trị cầm máu mÅ©i, vừa Ä‘i tìm nguyên nhân.
Có thể chia các nguyên nhân thành 3 nhóm nhÆ° sau :
2.1. Nguyên nhân tại chá»— :
    Do viêm nhiá»…m tại chá»— : viêm mÅ©i cấp, viêm xoang cấp, do viêm loét ở mÅ©i, do dị vật mÅ©i.
    Do khối u :
    U lành tính: u máu, polip chảy máu, u xÆ¡ vòm mÅ©i họng,
    U ác tính: ung thÆ° mÅ©i, ung thÆ° sàng hàm , ung thÆ° vòm mÅ©i họng ( NPC)
    Do chấn thÆ°Æ¡ng :
    Thò tay ngoáy, cạy mÅ©i
    Bị ng , đấm vào mÅ©i
    Những chấn thÆ°Æ¡ng lá»›n do tai nạn
2.2 Nguyên nhân toàn thân :
2.2.1. Bệnh về máu và thành mạch
    Bệnh bạch cầu cấp, mạn tính.
    Bệnh giảm tiểu cầu
    Bệnh Æ°a chảy máu
    Suy tủy
    Rối loạn các yếu tố Ä‘ông máu
    Cao huyết áp, xÆ¡ vữa mạch máu.
2.2.2. Các bệnh toàn thân khác:
    Sốt xuất huyết
    Bệnh Denker
    Các bệnh suy gan, thận mn tính
2.3. Vô căn :
Theo tài liệu nghiên cứu tại Việt Nam, khoảng 70% số bệnh nhân chảy máu mÅ©i là vô căn (Không tìm thấy nguyên nhân).
3.    PHÂN LOẠI CHẢY MÁU MŨI :
3.2.1. Dá»±a vào mức Ä‘á»™ chảy máu:
    Chảy máu mÅ©i nhẹ: lượng chảy thường ít, chảy nhỏ giọt và có xu hÆ°á»›ng tá»± cầm. Thường là chảy máu ở Ä‘iểm mạch.
    Chảy máu mÅ©i vừa: Thành dòng đỏ tÆ°Æ¡i , tràn ra mÅ©i trứơc hay xuống họng, có  xu hÆ°á»›ng kéo dài. Thể trạng toàn thân ít ảnh hưởng.
    Chảy máu mÅ©i nặng : Thường do vỡ các mạch lá»›n, múc Ä‘á»™ mất máu nhiều, chảy kéo dài , tái  diá»…n nhiều lần. Toàn trạng ảnh hưởng rõ : mạch nhanh , huyết áp hạ, v mồ hôi, mặt tái nhợt.
3.2.2. Dá»±a vào vị trí chảy máu:
    Chảy máu qua mÅ©i trÆ°á»›c: Bệnh nhân ngồi dậy, nhổ hết máu trong miệng, sau 1 đến 2 phút , máu vẫn chảy ra lá»— mÅ©i trÆ°á»›c . Khi Ä‘ó cần xác định chính xác hÆ¡n vị trí chảy máu:
    Chảy máu ở Ä‘iểm mạch Kisselback: dá»… thấy nhất, hay gặp
    Chảy ở cuốn dÆ°á»›i
    Chảy ở khe giữa
    Chảy máu mÅ©i sau: cÅ©ng để bệnh nhân ở tÆ° thế trên và quan sát thấy máu không chảy qua lá»— mÅ©i trÆ°á»›c mà bệnh nhân lại nhổ ra máu.
    Xét nghiệm:
    Công thức máu, máu chảy , máu Ä‘ông
    Äông máu toàn bá»™
    Công thức tiểu cầu
    Chức năng gan
    Huyết đồ - tủy đồ
4.    ÄIỀU TRỊ:
4.1.    Chảy máu nhẹ: thường ở Ä‘iểm mạch hay Ä‘á»™ng mạch nhỏ ( NhÆ° Ä‘á»™ng mạch mÅ©i-khẩu cái:
    Dùng  2 ngón tay bóp nhẹ cánh mÅ©i làm cho Ä‘iểm mạch Kisselback bị Ä‘è ép
    Dùng bấc thấm tẩm Thromboplastin, Adrenalin 1/1000 hoặc Antipyrin 20% đặt vào hốc mÅ©i
    Dùng Gelaspon nhét vào hốc mÅ©i
    Äá»‘t bằng hạt trai nitrat bạc hoặc đốt Ä‘iện Ä‘iểm mạch.
4.2.    Nếu chảy nhiều và vừa thì nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c :
    Dụng cụ : Kìm Lubert –Barbon 1 chiếc, Cặp khuá»·u 1 chiếc, Đè lưỡi 1 chiếc, ống soi mÅ©i : 1 chiếc

Hình  4 : Cách nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c

    Cách làm:
    Má»™t Ä‘oạn bấc dài 40 đến 50 cm , có thấm dầu kháng sinh
    Tiến hành : bệnh nhân nằm ngá»­a , thầy thuốc đứng bên phải bệnh nhân đầu Ä‘eo Ä‘èn Clar , đặt má»™t Ä‘oạn bấc thấm thuốc gây tê có pha Adrenalin1/1000  vào mÅ©i chảy máu, sau 3 phút thì lấy ra. Lấy bấc tẩm dầu kháng sinh nhét vào mÅ©i theo hình võng, Ä‘áy võng cách bờ tá»± do của lá»— mÅ©i 10-14 cm  , dùng kìm Lubert – Barbon nhét lần lượt vào mÅ©i theo cách làm võng  qua ống soi mÅ©i. Cứ lần lượt nhét từ sau ra trÆ°á»›c nhÆ° hình Ä‘àn sếp.
    Dùng Ä‘è lưỡi kiểm tra xem có máu chảy xuống thành họng hay không, nếu không thấy chảy xuống là tốt.
    Bấc để  24 đế 48 giờ sau phải rút.
    Ngày nay, người ta có thể đặt vào trong hốc mÅ©i má»™t miếng Merocell rồi bÆ¡m nÆ°á»›c vào để chất liệu này nở ra, làm cho niêm mạc được giữ nguyên và giảm Ä‘au cho bệnh nhân , hoặc nhét bằng Gelaspon.
    Tiêm thuốc Transamin và Vitamin K cho bệnh nhân. Tuỳ theo lượng mất máu mà đặt ra chỉ định truyền máu hay không.
4.3.    Chảy máu nặng :
    Nếu nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c mà không cầm , chúng ta phải nhét bấc mÅ©i sau:
    Dụng cụ :
    Bá»™ dụng cụ nhét bấc  mÅ©i trÆ°á»›c
    Sonde cao su cỡ 20:   1 cái
    Má»™t cuá»™n gạc hình trụ có chiều cao 2,5 cm đường kính 2 cm có buá»™c dây ở giữa, má»—i đầu dài 30 cm
    Má»™t cuá»™n gạc thứ 2 nhỏ, (bấc) 40 đến 50 cm.
    Tiến hành :
 Bệnh nhân nằm ngá»­a trên giường, thầy thuốc đứng bên phải bệnh nhân.
    Äáº·t sonde cao su qua hốc mÅ©i chảy máu, đồng thời bảo bệnh nhân há mồm, khi sonde lòi ra họng thi dùng kìm Kocher cặp sonde lôi ra phía mồm. Buá»™c đầu sợi  chỉ

Hình 5: Nhét bấc mÅ©i sau
ở cục gạc lá»›n vào đầu sonde cao su ở mồm . kéo ngược sonde cao su quay về hốc mÅ©i, cục gạc sẽ theo sợi dây vào miệng, vào vòm và ôm lấp cá»­a mÅ©i sau.
    Dùng ngón tay trỏ Ä‘Æ°a hÆ°á»›ng cục gạc qua eo họng đẩy lên vòm họng.
    ÄÆ°a sợi chỉ kéo căng cho người phụ giữ. Thầy thuốc tiếp tục nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c nhÆ° kỹ thuật Ä‘ nêu ở trên.
    Buá»™c chặt cục gạc nhỏ vào sợi chỉ Ä‘ang kéo căng ở cá»­a mÅ©i trÆ°á»›c .
    Dán sợi chỉ qua miệng vào má của bệnh nhân
    Äè họng kiểm tra , nếu còn chảy máu thì phải nhét lại.
    24 giờ sau phải  rút bấc mÅ©i sau.
    Tiêm Transamin cho bệnh nhân 6 giờ má»™t ống. Có thể phải truyền máu trÆ°á»›c khi cầm, nếu nhÆ° bị tụt huyết áp do mất máu nhiều.
    Hiện nay trên thế  giá»›i , người ta có thể dùng dụng cụ cầm máu bằng bóng nÆ°á»›c (Ballon) bằng chất  dẻo có 2 van khác nhau. Dụng cụ này được Ä‘Æ°a vào mÅ©i qua cá»­a mÅ©i trÆ°á»›c qua hốc mÅ©i đến cá»­a mÅ©i sau. Bóng nÆ°á»›c số 1 được bÆ¡m căng và kéo ra trÆ°á»›c chèn kín cá»­a mÅ©i sau. Sau Ä‘ó bóng nÆ°á»›c số 2 được bÆ¡m đầy chèn kín hốc mÅ©i trÆ°á»›c.
    Khi chúng ta Ä‘ nhét mét mÅ©i sau mà chÆ°a cầm được máu , chúng ta phải nghÄ© đến các lý do sau Ä‘ây :
    Vách ngăn vị vẹo nặng nên mét không chặt
    Äá»™ng mạch bÆ°á»›m-khẩu cái bị rách dài
    Có hiện tượng phình mạch
    Nếu không cầm chúng ta có thể thắt các Ä‘á»™ng mạch:
    Äá»™ng mạch cảnh ngoài
    Äá»™ng mạch hàm trong  
    Äá»™ng mạch sàng trÆ°á»›c.
    Ngày nay dùng Ä‘ông Ä‘iện dÆ°á»›i dá»± hÆ°á»›ng dẫn của ná»™i soi để cầm máu Ä‘ được áp dụng rá»™ng ri.
    Các Ä‘á»™ng mạch có thể gây tắc mạch qua  thông mạch chọn lọc Ä‘em lại kết quả tốt.
Các bạn có thể so sánh và làm việc vá»›i  các bảng kiểm sau Ä‘ây:
Bảng kiểm1 : Nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c
TT    Các bÆ°á»›c kỹ năng    ý nghÄ©a    Tiêu chuẩn phải đạt    
1    Chuẩn bị dụng cụ và thuốc men    Tạo sá»± khởi đầu hoàn hảo, làm thầy thuốc và bệnh nhân yên tâm    Nhanh gọn , đầy đủ ( tẩm sẵn dầu , bá»™t kháng sinh vào bấc mÅ©i )    
2    Soi mÅ©i trÆ°á»›c , tìm khe giữa , đặt võng của bấc phía sau trên hốc mÅ©i    Äáº·t võng của bấc Ä‘úng chá»— sẽ tránh tụt bấc    Bấc mÅ©i không lỏng , không tụt xuống họng    
3    Tiếp tục nhét bấc    Sẽ nhét bấc chặt, tránh khoảng trống    Bấc chặt, kín nhét theo hình Ä‘èn xếp từ trên -dÆ°á»›i, sau - trÆ°á»›c    
4    Kiểm tra họng , đặt má»™t cục gạc cuá»™n tròn ( nhÆ° Ä‘iếu thuốc )  trÆ°á»›c cá»­a mÅ©i, dán băng dính.    Bảo đảm không còn chảy máu    Không thấy máu chảy ra mÅ©i trÆ°á»›c và xuống họng    
5    Dặn dò, hÆ°á»›ng dẫn bệnh nhân    Làm bệnh nhân yên tâm    Tạo sá»± tin cậy    
Bảng kiểm 2 : Nhét bấc mÅ©i sau
TT    Các bÆ°á»›c kỹ năng    ý nghÄ©a    Tiêu chuẩn phải đạt    
    Chuẩn bị dụng cụ    Tạo sá»± khởi đầu hoàn hảo, làm thầy thuốc và bệnh nhân yên tâm    Äáº§y đủ nhanh gọn (nhÆ° bá»™ nhét bấc trÆ°á»›c, + 1 sonde nelaton, 1 cục gạc tròn to)    
    Äút sông nelaton qua mÅ©i (bên chảy máu) xuống họng, buá»™c má»™t sợi chỉ có nối má»™t cục gạc lá»›n, rút ngược lên, kéo căng sợi chỉ giữ cục gạc    
Chèn chặt cá»­a mÅ©i sau, tránh cho máu chảy xuống họng.    
Họng sạch , máu không chảy từ mÅ©i xuống    
    Tiếp tục nhét mét mÅ©i trÆ°á»›c theo hình Ä‘èn xếp, đầy ra mÅ© trÆ°á»›c    
Chặt, tránh khoảng trống    
Bấc mÅ©i trÆ°á»›c chặt kín    
     Kiểm tra họng, cố định dây giữ cục gạc    Bảo đảm không còn chảy máu    Không thấy máu chảy xuống mÅ©i trÆ°á»›c và xuống họng    
    Dặn dò hÆ°á»›ng dẫn bệnh nhân    Làm bệnh nhân yên tâm    Tạo sá»± tin cậy    

5.    PHÒNG BỆNH:
    Muốn xá»­ trí cầm máu Ä‘úng phải biết Ä‘ánh giá mức Ä‘á»™ chảy máu.
    Nhét bấc Ä‘úng kỹ thuật là biện pháp hữu hiệu có thể kiểm soát hầu hết mọi trường hợp chảy máu mÅ©i.
    Cần tuyên truyền giáo dục mọi người biết phÆ°Æ¡ng pháp sÆ¡ cứu Ä‘Æ¡n giản để cấp cứu các trường hợp chảy máu mÅ©i nhẹ ( và vừa ) có hiểu quả. Đó là ngồi nghiêng về phía trÆ°á»›c khoảng 30 Ä‘á»™, dùng ngón tay ép chặt cánh mÅ©i vào vách ngăn  Ä‘á»™ 10 phút. Cách này thường hiệu quả tốt vá»›i những chảy máu Ä‘iểm Kisselback.
    Nguyên nhân tại chá»— và toàn thân
    Chảy máu nhẹ
    Äiểm mạch Kisselback
    Chảy máu vừa
    Chảy máu nặng.
    Nhét bấc mÅ©i trÆ°á»›c.
    Nhét bấc mÅ©i sau.    

CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ.
1.    Kể ra 3 nhóm nguyên nhân gây chảy máu mÅ©i.
2.    Trình bầy triệu chứng của các loại chảy máumÅ©i nhẹ, vừa, nặng.
3.    Mô tả các bÆ°á»›c đặt mèche mÅ©i trÆ°á»›c.
4.    Mô tả các bÆ°á»›c đặt mèche mÅ©i sau.
5.    Nêu ra má»™t số biện pháp khác để cầm máu mÅ©i nếu nhÆ° nhét mèche nhiều lần vẫn không cầm được máu.

Chỉnh sửa lần cuối: 13 năm trước (01:17 AM 07/03/2013)