BÀI 10. VIÊM MŨI CẤP

MỤC TIÊU HỌC TẬP:
1. Kể ra được các nguyên nhân thường gặp của bệnh viêm mÅ©i cấp tính thông thường
2. Mô tả được các triệu chứng lâm sàng của bệnh viêm mÅ©i cấp tính
3. Trình bày Ä‘úng hÆ°á»›ng xá»­ trí trÆ°á»›c má»™t bệnh nhân bị viêm mÅ©i cấp tính
4. Nêu lên được má»™t số nguyên tắc về phòng bệnh và chăm sóc sức khoẻ ban đầu đối vá»›i bệnh nhân viêm mÅ©i cấp tính
1. ĐẠI CƯƠNG
Viêm mÅ©i cấp tính là má»™t bệnh rất thường gặp ở nÆ°á»›c ta, bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi, chủ yếu là gặp ở trẻ em từ 6 tháng đến 8 tuổi, rất hay gặp khi thời tiết thay đổi hay mùa lạnh.
Viêm mÅ©i cấp tính bao gồm: Viêm mÅ©i cấp tính thông thường, viêm mÅ©i cấp tính trong các bệnh nhiá»…m trùng lây và viêm mÅ©i cấp tính ở hài nhi.
    Viêm mÅ©i cấp tính thông thường, nguyên nhân hay gặp là do virus, bệnh tiến triển nhanh 5 - 7 ngày rồi tá»± khỏi nên còn được gọi là viêm mÅ©i cấp lành tính.
    Viêm mÅ©i cấp tính trong các bệnh nhiá»…m trùng lây thường hay gây biến chứng. Vì vậy, trong Ä‘iều trị cần Ä‘iều trị bệnh nhiá»…m trùng lây là chủ yếu và kết hợp nhỏ mÅ©i.
    Viêm mÅ©i cấp tính ở hài nhi có thể dẫn đến tá»­ vong do sặc, ngạt thở hoặc viêm phổi nhất là ở trẻ bị suy dinh dưỡng.
2. VIÊM MŨI CẤP TÍNH THÔNG THƯỜNG
2.1. Nguyên nhân
    Do virus là nguyên nhân hay gặp và thường gặp nhiều loại, chú yếu là Adenovirus, loại virus này cÅ©ng thường gây viêm họng.
    Do vi khuẩn: viêm họng, viêm amidan, viêm VA
    Do các chất kích thích hay chất dá»… gây dị ứng (dị nguyên).
    Do thời tiết thay đổi: lạnh, ẩm kéo dài…
    Các yếu tố thuận lợi: cÆ¡ thể suy yếu, kém dinh dưỡng, nhiá»…m lạnh Ä‘á»™t ngá»™t.
2.2. Triệu chứng lâm sàng
2.2.1. Triệu chứng toàn thân:
Người bệnh thường có cảm giác người mệt mỏi, sốt nhẹ hoặc gai rét, á»›n lạnh, nhức đầu và ăn, ngủ kém.
2.2.2. Triệu chứng cơ năng
    Cảm giác nóng, cay hoặc ngứa mÅ©i
    Ngạt tắc mÅ©i, thường ngạt tắc 2 bên, có khi chỉ có má»™t bên, ngạt tăng nhiều về ban Ä‘êm, bệnh nhân phải thở bằng miệng.
    Chảy nÆ°á»›c mÅ©i: thường là chảy hai bên, lúc đầu dịch trong, sau trở thành dịch nhầy, có thể thành mủ. Nếu xì mạnh thường có lẫn ít máu tÆ°Æ¡i.
    Ngá»­i kém hoặc mất ngá»­i do ngạt tắc mÅ©i gây ra. Khi bệnh nhân thở thông, chức năng ngá»­i lại trở nên bình thường.
2.2.3. Triệu chứng thực thể
    Soi mÅ©i trÆ°á»›c thấy miêm mạc hốc mÅ©i xung huyết, đỏ sau thành nề sÅ©ng.
    Sàn mÅ©i và khe dÆ°á»›i có dịch nhầy hay mủ ứ đọng, khe giữa không có mủ.
    Cuốn mÅ©i dÆ°á»›i 2 bên thường bị sÆ°ng nề, đỏ, che kín cá»­a mÅ©i trÆ°á»›c, nếu đặt thuốc co mạch, cuốn dÆ°á»›i co hồi tốt và bệnh nhân lại thở thông.
2.3. Diễn biến
Bệnh thường diá»…n biến từ 5 - 7 ngày rồi lui dần và tá»± khỏi. Tuy nhiên nếu cÆ¡ thể bị suy nhược, vi khuẩn bá»™i nhiá»…m, quá trình viêm có thể kéo dài và lan ra đường hô hấp, gây nên các biến chứng nặng nề hÆ¡n nhÆ°: Viêm thanh quản, viêm phế quản hoặc viêm xoang hàm, viêm tai giữa.
2.4. Xá»­ lý
    Nghỉ ngÆ¡i, giữ ấm và nâng cao thể trạng là chủ yếu.
    Chống ngạt tắc mÅ©i bằng cách xì mÅ©i hay hút, rá»­a mÅ©i để làm sạch các chất dịch tiết và mủ, nhỏ các thuốc co mạch nhÆ°: Ephedrin 1- 3%, Naphazolin 0,5 - 1‰ hay các dung dịch khác nhÆ° Sulfarin, oxy methazolin, Nacl 9‰…
    Nhỏ các thuốc sát trùng nhẹ: các dung dịch kháng sinh, argyrol 1 - 3%…
    Xông hÆ¡i bằng các thuốc có tinh dầu nhÆ° tinh dầu bạc hà, khuynh diệp…
    Khí dung mÅ©i: bằng các dung dịch kháng sinh, phối hợp vá»›i coticoid…
    Dùng các thuốc Ä‘iều trị triệu chứng khác nhÆ° chống Ä‘au đầu, giảm ho…
    Chỉ dùng kháng sinh khi có bá»™i nhiá»…m hoặc biến chứng.
2.5. Phòng bệnh
    Tránh bị lạnh hay ẩm Ä‘á»™t ngá»™t hoặc kéo dài
    Giữ gìn vệ sinh mÅ©i họng tốt, nhỏ mÅ©i bằng các dung dịch Nacl 9‰ hàng ngày, Ä‘eo khẩu trang khi tiếp xúc vá»›i bụi, xúc họng bằng các dung dịch kiềm.
    Tránh tiếp xúc vá»›i các yếu tố gây kích thích: cay, nồng, hÆ¡i kiềm mạnh, bụi và khí axít…
    Äiều trị tốt các ổ viêm nhiá»…m ở mÅ©i họng: viêm Amidan, viêm VA…
3. VIÊM MŨI CẤP TRONG CÁC BỆNH NHIỄM TRÙNG LÂY
Các bệnh nhiá»…m trùng lây nhÆ°: Cúm, sởi, bạch hầu, thÆ°Æ¡ng hàn… thường hay kèm theo viêm mÅ©i, nhất là ở trẻ em, ở người lá»›n, triệu trứng viêm mÅ©i thường không rõ rệt.
3.1. Triệu chứng lâm sàng
3.1.1. Viêm mÅ©i cấp do cúm
    Các triệu chứng ở mÅ©i thường có sá»›m nhÆ°: ngứa mÅ©i, cay trong mÅ©i, hắt hÆ¡i, ngạt tắc mÅ©i tăng dần, chảy nÆ°á»›c mÅ©i long và trong, có thể lẫn ít máu khi xì mạnh. Quá trình viêm lan rá»™ng xuống họng, thanh quản gây ra ho từng cÆ¡n, khàn tiếng.
    Các triệu chứng toàn thân thường rõ rệt nhÆ°: sốt cao, Ä‘au mình mẩy, mệt mỏi, nhức đầu… ở hài nhi có thể biểu hiện há»™i chứng nhiá»…m Ä‘á»™c thần kinh, nôn má»­a, ỉa chảy và dá»… dẫn đến tá»­ vong trong vòng 48 giờ.
    Viêm mÅ©i do cúm thường tràn lan rất nhanh và gây thành dịch.
    Bệnh tiến triển trong vài ba ngày rồi tá»± lui dần nhÆ°ng cÅ©ng có thể gây ra các biến chứng nhÆ°: viêm thanh quản phù nề hạ thanh môn, viêm tai xÆ°Æ¡ng chÅ©m, viêm no, viêm xoang…
    Äá»ƒ chẩn Ä‘oán bệnh cúm, cần dá»±a vào phản ứng ức chế ngÆ°ng kết hình cầu của Hirst: virus cúm làm ngÆ°ng kết hồng cầu gà, nếu cho huyết thanh bệnh nhân có kháng thể cúm vào môi trường có virus cúm và hồng cầu gà thì hồng cầu gà không bị ngÆ°ng kết, phản ứng dÆ°Æ¡ng tính.
3.1.2. Viêm mÅ©i cấp do sởi
    CÅ©ng nhÆ° bệnh cúm, bệnh sởi thường có biểu hiện sá»›m ở mÅ©i: hắt hÆ¡i, chảy mÅ©i, ngạt tắc mÅ©i tăng dần…
    Các triệu chứng kèm theo: sốt, chảy nÆ°á»›c mắt,ầmngf tiếp hợp đỏ, phù nề mi mắt.
    Khám họng có thể thấy triệu chứng đặc hiệu Koplix: niêm mạc má đỏ bầm, xung quanh lá»— Stenon có những chấm trắng nhỏ.
    Bệnh có thể lan tràn thành dịch. Khi sởi bay thì các triệu chứng ở mÅ©i cÅ©ng tá»± khỏi, nhÆ°ng cÅ©ng có thể gây ra biến chứng: viêm mÅ©i mn tính, viêm loét vùng cá»­a mÅ©i gây sÆ¡ và sẹo, các biến chứng của đường hô hấp trên và dÆ°á»›i.
3.1.3. Viêm mÅ©i do bạch hầu: thường xuất hiện sau bạch hầu họng
    Triệu chứng ở mÅ©i thường là: ngạt tắc mÅ©i cả hai bên, chảy nÆ°á»›c mÅ©i nhầy, dính và có lẫn máu, quệt dịch mÅ©i xét nghiệm có thể tìm thấy trá»±c khuẩn Loeffler.
    Triệu chứng nhiá»…m trùng và nhiá»…m Ä‘á»™c rất rõ ràng: sốt không cao, da xanh tái, môi nhợt nhạt, người mệt lả.
    Nếu bạch hầu lan xuống thanh quản có thể gây nên khó thở thanh quản hay ngạt thở, rồi dẫn đến tá»­ vong.
3.2. Xá»­ trí
    Äáº£m bảo mÅ©i thông thoáng bằng cách: hút dịch, xì mÅ©i, rá»­a mÅ©i…
    Nhỏ thuốc co mạch, sát trùng… hoặc khí dung bằng dung dịch kháng sinh phối hợp vá»›i corticoids.
    Äiều trị bệnh nhiá»…m trùng lây là chủ yếu.
    Nâng cao sức đề kháng cho bệnh nhân.
3.3. Phòng bệnh
    Tiêm phòng đầy đủ
    Cách ly sá»›m không để lây thành dịch
    Nhỏ mÅ©i hàng ngày bằng các dung dịch Nacl 9‰ hay các thuốc sát trùng
    Phát hiện sá»›m và Ä‘iều trị kịp thời các biến chứng.

    Adenovirus, vi khuẩn, dị nguyên và môi trường thời tiết.
    Viêm mÅ©i cấp thông thường.
    Viêm mÅ©i cúm, sởi, bạch hầu.
    Thông báo khi có dịch lây.    
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ
Kể ra 5 nguyên nhân của viêm mÅ©i cấp thông thường.
Trình bầy triệu chứng của viêm mÅ©i cấp thông thường.
Cho Ä‘Æ¡n Ä‘iều trị viêm mÅ©i cấp thông thường.
Mô tả triệu chứng của viêm mÅ©i cấp do cúm.
Mô tả triệu chứng của viêm mÅ©i cấp do sởi.
Mô tả triệu chứng của viêm mÅ©i cấp do bạch hầu.
Kể ra các biẹn pháp phòng tránh viêm mÅ©i cấp trong các bệnh nhiá»…m trùng lây.

Chỉnh sửa lần cuối: 13 năm trước (01:17 AM 07/03/2013)