BÀI 20. KHÓ THỞ THANH QUẢN

MỤC TIÊU
1. Trình bày được đầy đủ các triệu chứng của khó thở thanh quản.
2. Chẩn Ä‘oán định hÆ°á»›ng giá được các mức Ä‘á»™ của khó thở thanh quản.
3. Kể được những nguyên nhân thường gặp của khó thở thanh quản.
4. Nêu lên được những nguyên tắc xá»­ trí khó thở thanh quản.

1.    Äáº I CƯƠNG:
Chúng tôi chỉ nêu lên những khó thở do bít tắc ở hạ họng và thanh quản gây nên. Đây là khó thở chậm, khó thở thở vào, có tiếng rít, có hiện tượng co kéo các cÆ¡ hô hấp nhÆ° thượng Ä‘òn, thượng ức và cÆ¡ liên sườn, cÅ©ng có thể kèm theo nhăn mặt, há miệng và ngá»­a đầu ra sau cố để mà thở. Đó là loại khó thở Ä‘iển hình của thanh quản.
Có nhiều nguyên nhân gây khó thở thanh quản. TrÆ°á»›c tiên ta nhắc lại tóm tắt về giải phẫu thanh quản và liên quan.

    
    
NhÆ° vậy thanh môn là chá»— hẹp nhất của thanh quản và cÅ©ng là chá»— hẹp nhất của đường hô hấp trên. Những khối nằm ở hạ họng và Ä‘áy lưỡi cÅ©ng gây ra những triệu chứng giống nhÆ° khó thở thanh quản. Tổ chức dÆ°á»›i niêm mạc thanh quản hết sức lỏng lẻo, nhất là ở trẻ em.
2.    NGUYÊN NHÂN GÂY KHÓ THỞ THANH QUẢN
2.1.    Do viêm
    Viêm thanh quản cấp tính phù nề
    Viêm thanh quản phù nề hạ thanh môn ở trẻ em.
    Viêm phù nề thanh thiệt
    Phù nề do dị ứng
2.2.    Do khối u
2.2.1.    U lành tính thanh quản
    Polype quá to ở thanh quản
    U máu ở thanh quản, u máu hạ thanh môn ở trẻ em
    U nhú thanh quản: Papillôm thanh quản
    U hÆ¡i thanh quản
    U b đậu vùng tiền Ä‘ình thanh quản
    U nang Ä‘áy lưỡi, hố lưỡi thanh thiệt, tiền Ä‘ình thanh quản.
    Lao thanh quản.
2.2.2.     U ác tính thanh quản
    Ung thÆ° thanh quản
    Ung thÆ° hạ họng thanh quản
    Các khối u ác tính vùng cổ chèn ép vào thanh quản và khí quản: K hạch, ung thÆ° tuyến giáp...
    Ung thÆ° khí quản
    Ung thÆ° trung thất chèn ép vào khí quản.
2.3.    Do chấn thÆ°Æ¡ng
    Chấn thÆ°Æ¡ng thanh quản kín: gây vỡ sụn, rách niêm mạc, tụ máu
    Chấn thÆ°Æ¡ng thanh quản hở: tổ chức rách nát, vỡ sụn, chật khá»›p sụn phá»…u.
    Chảy máu thành khối tụ máu chèn ép vào thanh khí quản.
    Sẹo hẹp thanh - khí quản.
2.4.    Do dị vật:
    Dị vật to gây tắc thở
    Dị vật mắc dọc theo chiều trÆ°á»›c sau nhÆ° mang cá, xÆ°Æ¡ng cá gây phù nề, khó thở.
    Dị vật sống ký sinh ở thanh quản, hút no máu, thỉnh thoảng bật lên lại gây khó thở.
    Dị vật khí quản gây khó thở từng cÆ¡n do di Ä‘á»™ng của dị vật gây những cÆ¡n co thắt gây khó thở.
2.5.    Do liệt nhóm cÆ¡ mở thanh quản:
    Gây khó thở thanh quản nhÆ°ng không khàn tiếng, chúng ta gặp sau mổ tuyến giáp sau mổ các khối u vùng cổ nói chung.
    Nếu liệt cÆ¡ mở do virus hoặc tổn thÆ°Æ¡ng ở trung Æ°Æ¡ng mà định khu còn chÆ°a rõ ràng ta gọi là há»™i chứng Gerhard.
2.6.    Má»™t số dị tật ở thanh quản gây khó thở:
Mềm sụn ở trẻ em, màng dính ở thanh quản ở trẻ em, há»™i chứng Pière Robin: tụt lưỡi ra sau, xÆ°Æ¡ng hàm kém phát triển, kèm theo dị tật ở má»™t số cÆ¡ quan khác.
2.7.    Má»™t số bệnh toàn thân:
Gây co thắt thanh quản bất thường nhÆ° Tétanie, uốn ván...
3.    TRIỆU CHỨNG
Khó thở thanh quản có nhiều nguyên nhân rất phức tạp. NhÆ°ng trÆ°á»›c má»™t khó thở thanh quản ta phải tìm các triệu chứng để có thể phân loại được các mức Ä‘á»™ khó thở thanh quản từ Ä‘ó có cách xá»­ trí Ä‘úng mức trong cấp cứu, nhằm cứu sống bệnh nhân rồi tìm nguyên nhân sau. Thông thường ta chia khó thở thanh quản ra làm 3 mức Ä‘á»™:
3.1.    Khó thở Ä‘á»™ I (khó thở cấp I)
3.1.1.    Toàn thân : chÆ°a có biến đổi gì đặc biệt
3.1.2.    CÆ¡ năng: Bệnh nhân có khó thở nhẹ, khó thở thì thở vào, chÆ°a có tiếng rít. NhÆ°ng khi gắng sức nhÆ° cười Ä‘ùa, khóc, chạy nhảy ở trẻ lá»›n, lên cầu thang ở người lá»›n... thì khó thở tăng lên có tiếng rít rõ ràng.
3.1.3.    Khám thá»±c thể: Ta thấy khó thở không rõ rệt, nhÆ°ng khi bé khóc hay sau khi bị tiêm trẻ khóc thì thấy khó thở rõ, tiếng rít rõ, co lõm cÆ¡ liên sườn và thượng vị, thượng ức.
3.2.    Khó thở Ä‘á»™ II (khó thở cấp II):
3.2.1.    Toàn thân: bệnh nhân vẻ mặt hốt hoảng vật v, sợ sệt, môi tím, v mồ hôi.
3.2.2.    CÆ¡ năng: khó thở thanh quản rõ rệt, Ä‘iển hình của khó thở thanh quản là khó thở chậm, khó thở thì thở vào, có tiếng rít, có hiện tượng co kéo các cÆ¡ hô hấp.
3.2.3.    Thá»±c thể: Khó thở thường thì thở vào, nghe có tiếng rít, đếm nhịp 10-15 lần trong má»™t phút, quan sát thấy co kéo các cÆ¡ liên sườn, thượng ức, thượng vị.
3.3.    Khó thở Ä‘á»™ III (khó thở cấp III)
3.3.1.    Toàn thân: bệnh nhân lịm dần Ä‘i, vẻ mặt bÆ¡ phờ, đờ đẫn, tái nhợt
3.3.2.    CÆ¡ năng: khó thở nhanh, nông, nhịp thở không đều, khó thở cả 2 thì, không thấy tiếng rít.
3.3.3.    Thá»±c thể: quan sát thấy vẻ mặt tái nhợt, mạch há»—n loạn, mạch nhanh khó bắt, huyết áp hạ.
4.    CHẨN ĐOÁN
Dá»±a vào mức Ä‘á»™ khó thở
    Có thể thấy ngay được má»™t số nguyên nhân
    Äo PO2 và PCO2 trong máu để Ä‘ánh giá.
Chẩn Ä‘oán phân biệt:
Khó thở phổi: nghe phổi, chụp X quang phổi.
5.    ÄIỀU TRỊ
Về nguyên tắc ta Ä‘iều trị nguyên nhân. NhÆ°ng trÆ°á»›c khi tìm thấy nguyên nhân, ta phải xá»­ trí ngay khó thở.
5.1.    Khó thở Ä‘á»™ I
    Cho kháng sinh
    Cho thuốc chống phù nề bằng corticoide: Solu-Medrol
    Cho thuốc an thần.
5.2.    Khó thở Ä‘á»™ II
    Thở ô xy
    Mở khí quản cấp cứu
    Cho kháng sinh và các thuốc chống phù nề
    Tuyệt đối không được cho thuốc an thần.
5.3.    Khó thở Ä‘á»™ III
    Mở khí quản tối khẩn, tìm mọi cách khai thông đường thở, cho thở oxy dÆ°á»›i áp lá»±c.
    Cho các thuốc chống phù nề tÄ©nh mạch: Solu-Medrol
    Kháng sinh
    Trợ tim mạch, truyền dịch chống toan hoá máu
    Khó thở chậm thì thở vào, có tiếng rít, co kéo.
    Äá»™ I Ä‘iều trị ná»™i khoa và nguyên nhân.
    Äá»™ II mở khí quản và Ä‘iều trị nguyên nhân.
    Äá»™ III mở khí quản tối khẩn và hồi sức, Ä‘iều trị nguyên nhân.    

CÂU HỎI
1.    Mô tả cấu trúc của thanh quản.
2.    Trình bày các nhóm nguyên nhân gây khó thở thanh quản.
3.    Kể ra các triệu chứng chính và phụ của khó thở thanh quản.
4.    Trình bầy phân loại khó thở thanh quản
5.    Trình bầy các nguyên tắc xá»­ trí ban đầu của khó thở thanh quản.

Chỉnh sửa lần cuối: 13 năm trước (01:17 AM 07/03/2013)