BÀI 9. TRIỆU CHỨNG HỌC VỀ MŨI XOANG

MỤC TIÊU
1. Viết ra được các đặc Ä‘iểm cÆ¡ bản về giải phẩu và sinh lý ứng dụng   trong triệu chứng học của mÅ©i xoang
2.  Kể được các đặc Ä‘iểm và nguyên nhân của các há»™i chứng chính trong bệnh học mÅ©i xoang
3.  Kể được các hÆ°á»›ng xá»­ trí của má»™t số há»™i chứng trong bệnh học mÅ©i xoang
4.  TÆ° vấn và phòng bệnh cho cá»™ng đồng về m á»™t số bệnh thuá»™c mÅ©i xoang.

1.    Äáº I CƯƠNG

1.1. Tầm quan trọng của bệnh học mũi xoang
    Bệnh lý mÅ©i xoang rất thường gặp trong trong tai mÅ©i họng.
    Hệ niêm mạc của mÅ©i xoang cÅ©ng là biểu mô đường hô hấp, nên các nhiá»…m trùng vùng mÅ©i xoang có thể xảy ra đồng thời, hoặc dá»… gây biến chứng xuống thanh khí phế quản.
1.2. Má»™t số đặc Ä‘iểm giải phẫu và sinh lý
    Hốc mÅ©i có ba cuốn mÅ©i (xoăn mÅ©i), được phân chia làm 2 tầng thở và ngá»­i.
    Hệ xoang mặt gồm có 5 Ä‘ôi xoang được chia làm 2 hệ xoang trÆ°á»›c (có lá»— dẫn lÆ°u đổ vào khe mÅ©i giữa) và xoang sau (đổ vào khe mÅ©i trên).
    MÅ©i xoang liên quan chặt chẽ vá»›i mắt, Ä‘áy sọ, răng hàm mặt, đường hô hấp trên.
    MÅ©i xoang là bá»™ phận đầu tiên của đường thở đảm bảo cho các chức năng chính là thở (có sưởi ấm, lọc sạch bo hoà Ä‘á»™ ẩm) và ngá»­i. MÅ©i xoang còn tham gia vào phát âm. Sá»± xuất tiết và dẫn lÆ°u của mÅ©i xoang còn tham gia vào bảo vệ đường thở.
2.    MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC CỦA BỆNH HỌC VÙNG MŨI XOANG
    Các bệnh lý nhiá»…m trùng mÅ©i xoang thường liên quan tá»›i Ä‘iều kiện vi khí hậu xẩy ra theo mùa, khi thay đổi thời tiết.
    Liên quan nhiều tá»›i Ä‘iều kiện sống, dinh dưỡng, yếu tố cÆ¡ địa dị ứng và thể tạng bạch huyết (tân)…..của trẻ em và của cá»™ng đồng.
    Các yếu tố nguy cÆ¡ và nguyên nhân của nhiá»…m trùng mÅ©i xoang mang đặc tính của các nhiá»…m khuẩn hô hấp trên.
    Các biến chứng của vùng mÅ©i xoang thường xẩy ra và thường gặp ở vùng tai mÅ©i họng và đường hô hấp trên và dÆ°á»›i.
    Vệ sinh phòng bệnh nhiá»…m khuẩn của mÅ©i xoang vừa mang tính cá nhân, môi trường, cá»™ng đồng.
3. BA HỘI CHỨNG CHÍNH CỦA BỆNH HỌC MŨI XOANG
3.1. Hội chứng ngạt tắc mũi
3.1.1. Triệu chứng
    Ngạt tắc mÅ©i là hiện tượng không khí không Ä‘i qua hốc mÅ©i má»™t phần (ngạt) hay hoàn toàn (tắc).
    Äây là má»™t dấu hiệu chủ quan của người bệnh nhÆ°ng có thể Ä‘o được khách quan qua thăm khám mÅ©i và gÆ°Æ¡ng glatzen
    Ngạt tắc ở má»™t bên hoặc cả hai bên
    Ngạt, tắc, xảy ra thường xuyên, liên tục hoặc từng lúc
    Phải thở bằng miệng: Thở ngáy khi ngủ
3.1.2. Ảnh hưởng và các biến chứng của ngạt tắc mÅ©i
    Äá»‘i vá»›i miệng: khô rát họng, tăng tiết nhầy phải đằng hắng luôn.
    Không khí thở qua miệng không được lọc bụi, sưởi ấm và làm ẩm thường gây ra viêm họng, viêm thanh quản, khí phế quản…
    Người bệnh nói giọng mÅ©i kín nếu tắc mÅ©i hoàn toàn, các  phụ âm m đọc thành b, n đọc thành c.
    Khi ngạt, tắc sẽ bị giảm hoặc không ngá»­i được
    Äá»‘i vá»›i chức năng nghe: Do giảm thông khí của vòi nhÄ© bệnh nhân sẽ bị ù tai, nghá»…nh ngng.
    Tắc mÅ©i lâu, kéo dài làm cho trẻ em kém linh hoạt, chậm chạp, lười biếng, ngủ hay giật mình hoặc mê sảng, có cÆ¡n ác má»™ng và khóc thét. Người lá»›n cÅ©ng bị nhức đầu, không tập trung tÆ° tưởng và mệt mỏi.
3.1.3. Các nguyên nhân:
    Ở trẻ sÆ¡ sinh
    Tịt lá»— mÅ©i bẩm sinh
    Viêm mÅ©i đặc hiệu sau đẻ, viêm mÅ©i thông thường
    Viêm quá phát  V.A
    Ở trẻ em
    Viêm VA
    Dị vật mÅ©i
    Viêm mÅ©i xoang, polype mÅ©i
    U xÆ¡ vòm mÅ©i họng
    Ở người lá»›n
    Viêm mÅ©i xoang, polype mÅ©i
    Chấn thÆ°Æ¡ng mÅ©i xoang, hàm mặt
    Các khối u lành, ác tính của mÅ©i xoang
3.2. Hội chứng chảy mũi
    Bình thường có thể xì mÅ©i nhầy ở mÅ©i trÆ°á»›c. Khi bị bệnh có thể chẩy nÆ°á»›c mÅ©i trong, nhầy mÅ©i, mÅ©i mủ hoặc chẩy máu mÅ©i
3.2.1. Chảy mũi trong
    Chảy long, trong nhÆ° nÆ°á»›c l, không làm hoen ố khăn tay. Cần phân biệt vá»›i chẩy nÆ°á»›c no tuá»· sau chấn thÆ°Æ¡ng vùng mÅ©i xoang.
    Do các nguyên nhân: viêm mÅ©i xoang dị ứng, viêm mÅ©i cấp do cảm mạo thông thường
3.2.2. Chảy mũi nhầy
    NÆ°á»›c mÅ©i chảy ra trong, nhờn, sánh nhÆ° lòng trắng trứng gà hoặc trắng đục.
    Do các nguyên nhân viêm mÅ©i xoang mn tính, viêm  VA, viêm mÅ©i cấp, cảm mạo ở giai Ä‘oạn cuối.
3.2.3. Chảy mũi mủ.
    Xì mủ ra mÅ©i trÆ°á»›c, mÅ©i sau hoặc khịt xuống họng, mủ xanh, vàng, trắng đục, tanh, hôi hoặc thối, làm hoen ố khăn tay
    Do các nguyên nhân: Viêm xoang cấp, mn tính,  viêm mÅ©i xoang đặc hiệu (lao, giang mai) do nấm, bạch hầu mÅ©i, viêm mÅ©i teo, dị vật mÅ©i.
3.2.4. Chẩy máu mÅ©i
    Có thể chảy ra mÅ©i trÆ°á»›c, mÅ©i sau xuống họng chảy rỉ ít má»™t khi xì, khịt khạc. Có thể bị chẩy nhiều phải cấp cứu vì có thể bị tụt huyết áp...
    Do các nguyên nhân nhÆ° các khối u lành, ác tính của mÅ©i xoang, vách ngăn mÅ©i, vòm họng, chấn thÆ°Æ¡ng, và các bệnh lý toàn thân.
3.3. Rối loạn ngửi.
3.3.1. Ngá»­i kém:
    Thường do tắc mÅ©i không hoàn toàn khi viêm mÅ©i, V.A, lệch vách ngăn, quá phát cuốn mÅ©i, polype mÅ©i, khối u còn nhỏ trong hốc mÅ©i.
3.3.2. Mất ngửi:
    Hoàn toàn không ngá»­i được mùi vị gì, thường do tổn thÆ°Æ¡ng dây thần kinh khứu giác số I do cúm, dị ứng, chấn thÆ°Æ¡ng, polype mÅ©i, khối u và viêm mÅ©i cấp.
3.3.3.  Rá»—i loạn về ngá»­i
    Xảy ra khi bị u no, bệnh tâm thần: Bệnh nhân có ảo giác mùi thối ở trong mÅ©i.
3.4. Các dị tật và biến dạng vùng mÅ©i xoang
    Vùng mÅ©i xoang tạo hình thể cân xứng, đẹp và khác nhau ở từng cá thể, từng dân tá»™c, từng khu vá»±c, từng châu lục.
    Các dị tật bẩm sinh của hốc mÅ©i, môi, vòm khẩu cái….làm rối loạn  hình thể và chức năng của mÅ©i.
    Các bệnh lý khối u mÅ©i xoang ở giai Ä‘oạn muá»™n sẽ làm biến dạng vùng mÅ©i xoang, hàm mặt, ổ mắt.
    Các chấn thÆ°Æ¡ng của mÅ©i xoang, hàm mặt cÅ©ng để lại dị chứng biến dạng của vùng này.
4. MỘT SỐ THÄ‚M KHÁM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CHO BỆNH LÝ MŨI XOANG.
4.1. Thăm khám lâm sàng:
    Soi mÅ©i trÆ°á»›c bằng Ä‘èn Clar và soi mÅ©i (spéculum).
    Soi mÅ©i sau gián tiếp bằng gÆ°Æ¡ng.
    Ná»™i soi mÅ©i bằng optic phóng đại.
    Tìm các Ä‘iểm Ä‘au xoang.
    Tìm sá»± biến dạng vùng mÅ©i xoang.
    Äo sá»± thông khí của mÅ©i bằng gÆ°Æ¡ng Glatzen.
4.2. Thăm khám cận lâm sàng.
    Xét nghiệm chẩn Ä‘oán nấm vi khuẩn trong mủ mÅ©i và xoang
    Xét nghiệm chẩn Ä‘oán dị ứng mÅ©i xong
    Các phÆ°Æ¡ng pháp chẩn Ä‘oán hình ảnh: Film Blondeaux, Hirtz, sọ nghiêng, xÆ°Æ¡ng chính mÅ©i, phim CT. scan, MRI.
    Xét nghiệm chẩn Ä‘oán giải phẫu bệnh học để phát hiện nấm, lao, khối u.
   Tìm hiểu mức Ä‘á»™ thông khí của mÅ©i và mức Ä‘á»™ rối loạn về ngá»­i mùi.
5. HƯỚNG ĐIỀU TRỊ CỦA CÁC BỆNH MŨI XOANG.
5.1.    Má»™t số phÆ°Æ¡ng pháp cÆ¡ bản Ä‘iều trị ngoại trú.
5.1.1. Nguyên tắc
    Chống phù nề.
    Chống viêm
    Chống giảm xuất tiết
    Chống nhiá»…m trùng
    Äáº£m bảo thông khí và dẫn lÆ°u mÅ©i xoang
5.1.2. Má»™t số phÆ°Æ¡ng pháp.
    HÆ°á»›ng dẫn cách xì mÅ©i
    HÆ°á»›ng dẫn cách nhỏ mÅ©i
    Cách rá»­a mÅ©i
    Cách xông hÆ¡i tinh dầu
    Khí dung mÅ©i xoang
5.1.3. Một số thuốc nhỏ mũi.
    Thuốc co mạch.
    Thuốc sát trùng.
    Nhỏ mÅ©i thuốc săn khô.
5.2.    Má»™t số phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘iều trị theo tuyến chuyên khoa.
    Hút dịch mủ trong xoang theo phÆ°Æ¡ng pháp đối thế (Proetz)
    Chọc rá»­a xoang hàm
    Äiều trị viêm mÅ©i xoang dị ứng bằng phÆ°Æ¡ng pháp giải mẫn cảm
    Phẫu thuật ná»™i soi chức năng mÅ©i xoang
    Phẫu thuật xoang cổ Ä‘iện (mổ tiệt căn): Mổ xoang hàm theo kiểu Cadwell - Luc, nạo sàng hàm, phẫu thuật Delima (mở tất cả các xoang).
    Các phÆ°Æ¡ng pháp nhét mèche, Gelasponde, Mérocel trong cầm máu mÅ©i.
    Ná»™i soi Ä‘ông Ä‘iện cầm máu mÅ©i
    Các phẫu thuật thắt Ä‘á»™ng mạch cầm máu mÅ©i
    Các phẫu thuật mổ ung thÆ° vùng mÅ©i xoang
    Kết hợp phẫu thuật vá»›i Ä‘iều trị tia xạ, hoá chất trong Ä‘iều trị ung thÆ° mÅ©i xoang.
6.PHÒNG BỆNH VÀ TƯ VẤN Ở CỘNG ĐỒNG
1.  Vệ sinh, cải thiện môi trường, Ä‘iều kiện sống
2. Loại trừ các yếu tố nguy cÆ¡
3. Nâng cao sức đề kháng, dinh dưỡng, thể lá»±c
4. Vấn đề bảo há»™ lao Ä‘á»™ng trong môi trường Ä‘á»™c hại bụi, khói..
5. Điều trị triệt để các ổ viêm kế cận nhÆ° viên VA, viêm amidan…
6. Vệ sinh răng miệng: xúc miệng họng, Ä‘ánh răng…
7. HÆ°á»›ng dẫn sá»­ dụng thuốc cho Ä‘úng.
8. Vaccine phòng các bệnh nhiá»…m khuẩn đường hô hấp trên.
9. Thông báo khi có các dịch của đường hô hấp
10. Chuyển bệnh nhân lên tuyến chuyên khoa kịp thời.
    Há»™i chứng ngạt tắc mÅ©i
    Há»™i chứng chảy mÅ©i
    Rối loạn về ngá»­i
    Viêm mÅ©i xoang thuá»™c về nhiá»…m khuẩn hô hấp trên    
CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ
1.    Kể được tầm quan trọng của bệnh học mÅ©i xoang
2.    Trình bầy đặc Ä‘iểm khác nhau cÆ¡ bản của hệ xoang trÆ°á»›c và sau?
3.    Kể ra các nguyên nhân gây tắc mÅ©i ở trẻ sÆ¡ sinh.
4.    Kể ra các nguyên nhân gây tắc mÅ©i ở trẻ em.
5.    Kể ra các nguyên nhân gây tắc mÅ©i ở  người lá»›n.
6.    Kể ra các nguyên nhân gây chảy mÅ©i trong.
7.    Kể ra các nguyên nhân gây chảy mÅ©i nhầy.
8.    Kể ra các nguyên nhân gây chảy mÅ©i mủ.
9.    Kể ra các nguyên nhân gây chảy máu mÅ©i.
10.    Kể ra 5 nguyên tắc cÆ¡ bản về Ä‘iều trị viêm mÅ©i xoang.

Chỉnh sửa lần cuối: 13 năm trước (01:17 AM 07/03/2013)